Cách phối thực phẩm để đảm bảo dinh dưỡng ngày Tết

Để có ngày Tết an toàn khỏe mạnh, việc lựa chọn, chế biến, phối hợp các loại thực phẩm hợp lý luôn cần thiết cho mọi gia đình.

Mâm cơm ngày Tết phổ biến trong các gia đình Việt Nam là bánh chưng (miền Bắc), bánh tét (miền Nam), canh măng khô giò heo, thịt kho tàu - thường kho kèm hột vịt, thịt gà luộc, chả giò chiên (nem), giò các loại (giò lụa, giò thủ, giò bì, giò bò).

Người Bắc thường có thêm món thịt heo nấu đông. Người Trung hay có món thịt ba rọi hoặc thịt đùi heo ngâm nước mắm, tôm chua. Người Nam hay có thêm nồi canh khổ qua dồn thịt, nem chua có thành phần chính là bì heo. Bữa ăn thường dọn bữa ăn kèm các loại thực phẩm muối chua như dưa cải, củ kiệu, củ hành muối, dưa góp làm từ củ cải trắng, su hào, cà rốt. Các loại thức ăn khô như lạp xưởng, vịt lạp, khô bò, khô cá, tôm khô cũng hiện diện thường xuyên trong bữa ăn ngày Tết của các gia đình.  

Ngày Tết cũng không thể thiếu bia rượu cho nam giới, nước ngọt, si rô cho phụ nữ trẻ em. Các loại mứt làm từ hoa quả, trái cây với rất nhiều đường và chất phụ gia tạo mùi, tạo màu và bảo quản được lâu. Bánh kẹo cũng được ưa chuộng để đãi khách và nhâm nhi trong những dịp xuân về.

Món ăn Tết thường giàu đạm và béo

Nhìn vào các món ăn ngày Tết có thể thấy thế hiện rất rõ yếu tố văn hóa của người Việt: từ triết lý trời - đất, âm dương giao hòa, tâm lý phải đầy đặn, dư thừa  trong ba ngày đầu xuân để cả năm no đủ,  ăn nên làm ra, còn tỏ lòng hiếu khách.

Nếu xem xét các món ăn đặc trưng ngày Tết theo cách thức chúng ta ăn trong ngày, chế biến, thành phần dinh dưỡng về mặt khoa học dinh dưỡng, có thể thấy hầu hết caác món ăn có đậm độ năng lượng cao.

Bánh chưng bánh tét có trên 200 kcal trong 100g. Rất nhiều món ăn có hàm lượng  chất đạm, chất béo cao. Hầu hết các món ăn đều có thành phần chính là đạm động vật như thịt heo, thịt bò, thịt gà. Bên cạnh đó, chất béo lại từ động vật có nhiều acid béo no nên không có lợi cho sức khỏe.

Các món ngày Tết cũng chứa nhiều muối, cụ tể như các loại dưa muối chua, các loại thực phẩm khô, chế biến sẵn như giò chả đều chứa nhiều natri. Những chất này nếu dư thừa sẽ không có lợi.

Cần ăn uống điều độ và biết phối hợp thức ăn

Ngày Tết không chỉ ăn ba bữa như ngày thường, khi có khách đến chúng ta thường dọn mâm mời khách. Bữa ăn có thể bắt đầu bất cứ giờ nào và kéo dài. Với các đặc điểm của món ăn nêu trên, có nhiều điều  không có lợi cho người thừa cân béo phì, mắc bệnh đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh tim mạch, bị bệnh thận, bệnh gout, rối loạn mỡ máu.

Bánh chưng, bánh tét có gần như đầy đủ các chất dinh dưỡng cơ bản, chỉ thiếu chất xơ. Chúng ta sẽ bổ sung thêm bằng cách ăn kèm  với củ kiệu, hành muối, dưa món, dưa hành và sau đó tráng miệng bằng trái cây.

Thịt kho hột vịt nhiều chất đạm, cholesterol nên ăn kèm dưa giá. Tôm chua ăn kèm thịt luộc, rau sống, chút bún cuốn với bánh tráng. Chân giò nhiều chất đạm, chất béo nấu cùng măng khô có nhiều chất xơ. Cách phối hợp này giúp cho các món ăn trên gần như đầy đủ các chất dinh dưỡng cho cơ thể.

Nên hạn chế chất béo trong chế biến thức ăn, đặc biệt là đối với người lớn tuổi. Tăng cường thêm rau xanh, trái cây trong ngày Tết để cân đối khẩu phần ăn vốn nhiều năng lượng, nhiều đạm, nhiều béo, tăng cường chất xơ, góp phần hạn chế hấp thu chất béo.

Người lớn tuổi, người béo phì, mắc các bệnh tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường không nên ăn nhiều thức ăn có chứa nhiều muối, nhiều chất béo, bột đường. Các loại dưa muối, lạp xưởng, thịt ngâm nước mắm, giò thủ, giò bò, bánh chưng bánh tét dù khoái khẩu cũng nên hạn chế. Nếu có bệnh thận thì không thể ăn nhiều chất đạm. Món canh măng khô, các loại nước lèo, bia có thể thúc đẩy các cơn đau ở người bị bệnh gout.

Trẻ em có thể sụt cân sau những ngày ăn Tết nếu chúng nhấm nháp mứt kẹo, uống nhiều nước ngọt gây cảm giác no dẫn tới bỏ bữa. Hãy cho trẻ thưởng thức hương vị tết của các món này sau bữa ăn chính. Những trẻ đang thừa cân có thể trở nên béo phì nếu ăn nhiều giò chả, bánh chưng, bánh tét, mứt… vốn giàu năng lượng, uống nhiều nước ngọt.

Dù vui xuân cũng hãy cố gắng duy trì đủ 3 bữa ăn chính đúng giờ, điều này càng quan trọng đối với trẻ em, người bệnh đái tháo đường. Không nên lạm dụng bia rượu  bởi vì chúng rất có khả năng làm tổn thương tế bào gan.

Tránh ngộ độc thực phẩm, phải tuân thủ các quy tắc vệ sinh an toàn thực phẩm, chỉ nên nấu các món ăn đủ dùng trong thời gian ngắn, tốt nhất là dùng hết trong bữa. Khi thấy thức ăn có các mùi vị khác lạ, chảy nhớt, nấm mốc thì không nên sử dụng.

Bác sĩ Đỗ Thị Ngọc Diệp

Giám đốc Trung tâm Y tế Dự phòng TP HCM